|
|
1.
|
ԱՍՏՂԱԼԻՑ ԵՐԿԻՆՔ:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
, ԱՆՎԱՆԱՑՈԻՅՑ` ԱՍՏՂԱԼԻՑ ԵՐԿԻՆՔ։ Չափը շրջանակով` 38,5X26,5 սմ։ Անվանացույցը գտնվում է կիսագնդերի վերևում ժապավենաձև շրջանակի մեջ։ Յուրաքանչյուր կիսագնդի տրամագիծը 20 սմ։ Քարտեզը պատկերում է երկնային մարմինները համաստեղությունները իրենց անվանումների մակագրություններով, օր. Մեծ արջ, Խեցգետին, Առիւծ, Նաւ արգոնեան, Կետ ձուկ, Խոյ, Փիւնիկ հաւ և այլն։ Կիսագնդերի ներքևում աստղալից երկինքը պատկերող երկու փոքր կիսագնդեր։ Դրանց շուրջը հինգ շրջանակներ «Լուսին», «Լուսնթագ, և իւր արբանեակք», «Երևակ, և իւր արբանեակք» և այլ մակագրություններով։
Մեծ կիսագնդերի ցածի աջ և ձախ անկյուններում զարդափակ քառակուսի շրջանակների մեջ տրված են մեկում` «Մեծութիւնք աստեղաց», իսկ մյուսում` 8 տող ոտանավոր`
մեծ երկնագունտ այս պատկերաց,
ծնէ զերկինս ի բևեռաց,
ը[նդ] ծիր գօտւոյն հասարակած
ի կետ խոյին, և կշռորդաց։
Այլ փոքր գունտըս նկարած,
ձևէ զերկինս համատարած
ը[նդ] զոդիակ ծիր խաւարման,
մէտ ունելով զրևեռ նորայն։
| ՍՂՄ։ ՀԳ լուս.։
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզը ներդիր է Մխիթար Սեբաստացու «Բառգիրք հայկազեան լեզուի» գրքի (Վենետիկ, 1749, հտ. 1) 500-501 էջերի միջև։
Ս. Ղազարի Մխիթարյան մատենադարանում պահվում են այս քարտեզի երկու առանձին օրինակներ, որոնցից մեկը վերևի աջ անկյունում կրում է 82 էջահամարը, իսկ մյուսը էջահամար չունի։ Ըստ երևույթին, այս քարտեզի պղնձե տախտակները օգտագործվել են և առանձին, և իբրև ներդիր` գրքերի մեջ։
Մխիթարյան միաբան Սահակ Ճեմճեմյանի կարծիքով քարտեզը պետք է փորագրված լինի 1746-47թթ. Հ. Զաքարիայի նախաձեռնությամբ (Սահակ Ճեմճեմյան - Մխիթար աբբահօր հրատարակչական առաքելութիւնը, Ս. Ղազար, 1980, էջ 119)։ Քարտեզների երկու օրինակների լուսապատճենները բերված են Վենետիկի Մխիթարյան մատենադարանից ։
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա ]
(1),
|
|
|
2.
|
Գաիառք Հայաստան աշխարհի ըստ հին պատմութեանց:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 քարտեզ;
, ԱՆՎԱՆԱՑՈԻՅՑ` Գաւառք/ ՀԱՅԱՍՏԱՆ/ [աշխարհ]ի/ Ըստ հին պատմու-/թե[ան]ց։/
| Չափը` 41,5X20 սմ։ Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի վերևի ձախ կողմում գծափակ շրջանակի մեջ։ Ներքևի աջ անկյունում ծաղկազարդ շրջանակի մեջ «Աշխարհք հայոց» խորագրով տրված են 15 գավառները համարակալված` «1) Բարձր հայք, 2) Չորրորդ հայք, 3) Աղձնիք» և այլն։
| ՍՂՄ: ՀԳ լուս.։
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզը տպագրվել է Մ. Չամչյանի («Հայոց պատմութիւն»-ի Ա հատորի (1784 թ.) մեջ: Ս. Ղազարի Մխիթարյան մատենադարանում կա նաև այս քարտեզի առանձին օրինակը, որի լուսապատճենը օգտագործված է ներկա նկարագրության համար։
Ըստ երևույթին, այս քարտեզի պղնձյա տախտակը օգտագործվել է և գրքերի մեջ, և՛ որպես առանձին քարտեզ տպագրելու համար։
Ըստ Սահակ Ճեմճեմյանի սա Եղիա Էնտազյանի փորագրության առաջին փորձն է (տե՛ս Ս. Ճեմճեմեան, Քարտիսագրութեան դպրոց մը Ս. Ղազաարու մեջ Ժը դարուն, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1981, էջ 30)։
Չափը` 41,5X20 սմ։
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
3.
|
ՂՐԻՄԻ ՔԱՐՏԵԶ.
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 քարտեզ;
, ՔԱՐՏԵԶԸ ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ ՉՈԻՆԻ։
| Չափը` 57X42 սմ։ Քարտեզի վերևի աջ անկյունում փոքր քարտեզ «Դամախ» և «Խարա սու» գետերի։ Շրջանակից դուրս աջ կողմում անվանացանկ, մղոնաչափ հայերեն և ֆրանսերեն։
| ԶԽ:
| ՀՍտեփ. էջ 44։
| ԾԱՆՈԹ.` Ըստ Զ. Խանզադյանի (Փարիզ) ուղարկած տեղեկության, քարտեզը պետք է փորագրված լինի 1786-1787 կամ 1791 թվականին (թեև այդ կարծիքը հաստատող փաստեր չկան)։
Հնարավոր է նաև, որ այս քարտեզը հնատիպ չէ:
Չափը` 57X42 սմ.
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
4.
|
Պատկեր շրջակայ վայրաց Աթենայ:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 էջ:
, Չափը 15X10 սմ։ Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ձախ անկյունում վերևից։
| ԶԽ։
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզի ֆրանսիական օրինակը, որը փորագրել է Դը լա Հայը, տպագրվել է 1788 թ.։ Զ. Խանզադյանի կարծիքով, ընդօրինակությունը ևս պետք է եղած լինի այդ ժամանակ։
Հնարավոր է նաև, որ այս քարտեզը հնատիպ չէ:
Չափը 15X10 սմ.
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա ]
(1),
|
|
|
5.
|
ՏԵՂԱՑՈՅՑ ԿՐՃԻՆ ԹԵՐՄՈՊԻԼԵԱՅ:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 քարտեզ.
, Չափը՝ 15,5X10 սմ։ Անվանացույցը քարտեզի ներքևի ձախ անկյունում։
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզի ֆրանսիական օրինակը, որը փորագրել է Դը լա Հայը, տպագրվել է 1788 թ.։ Զ. Խանզադյանի կարծիքով, ընդօրինակությունը ևս պետք է եղած լինի այդ ժամանակ։
Հնարավոր է նաև, որ այս քարտեզը հնատիպ չէ:
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
6.
|
ՏԵՂԱՑՈՅՑ ՃԱԿԱՏԱՄԱՐՏԻՆ ՊՂԱՏԵԱՅ:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 քարտեզ.
, Չափը` 15,5X10 սմ։ Անվանացույցը քարտեզի վերևի ձախ անկյունում, ներքևում պայմանական նշաններ։
| ԶԽ:
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզի ֆրանսիական օրինակը, որը փորագրել է Դը լա Հայը, տպագրվել է 1788 թ.։ Զ. Խանզադյանի կարծիքով, ընդօրինակությունը ևս պետք է եղած լինի այդ ժամանակ։
Հնարավոր է նաև, որ այս քարտեզը հնատիպ չէ:
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
7.
|
ՏԵՂԱՑՈՅՑ ՃԱԿԱՏԱՄԱՐՏԻՆ ՄԱՐԱԹՈՆԻ։
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
, Չափը` 15,5X10 սմ։ Անվանացույցը քարտեզի վերևի ձախ անկյունում։ Աջ կողմում` «Պատկեր զորից բանակին Յունաց»։
| ԶԽ։
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզի ֆրանսիական օրինակը, որը փորագրել է Դը լա Հայը, տպագրվել է 1788 թ.։ Զ. Խանզադյանի կարծիքով, ընդօրինակությունը ևս պետք է եղած լինի այդ ժամանակ։
Հնարավոր է նաև, որ այս քարտեզը հնատիպ չէ:
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
8.
|
ՏԵՂԱՑՈՅՑ ՃԱԿԱՏԱՄԱՐՏԻՆ ՍԱՂԱՄԻՆԱՅ:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 քարտեզ.
, Չափը` 15,5X10 սմ։ Անվանացույցը քարտեզի վերևի ձախ անկյունում, ներքևում պայմանական նշաններ։
| ԶԽ:
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզի ֆրանսիական օրինակը, որը փորագրել է Դը լա Հայը, տպագրվել է 1788 թ.։ Զ. Խանզադյանի կարծիքով, ընդօրինակությունը ևս պետք է եղած լինի այդ ժամանակ։
Հնարավոր է նաև, որ այս քարտեզը հնատիպ չէ:
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
9.
|
Հարթագունդք :
Publication:
Վիէննա :
Ի Վ. Պ. Ս. Աստուածածնի,
1850
. 1 [3x6] ներդիր ծալված քարտեզ ;
, Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ներքևի աջ մասում` զարդանկարի մեջ։ | Մասշտաբը նշված չէ։ | Չափը՝ 47x60,6 սմ։ | Զ Մատ. 340 | Գիրքը թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
47x60,6 սմ.
Date:
1850
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
10.
|
ՆԵՂՈՒՑ ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՕԼՍՈՅ :
Publication:
Վենետիկ :
Ա. հ.,
1791
. 1 թ. :
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ ՆԵՂՈՒՑ/ Կոստանդնուպօլսոյ/այն է /պօղազ իչի/ Ի նախնումն/ Վոսփորոն Թրակիոյ:/Ի Վենետիկ./ յամի 1791:/
| Չափը՝ 23x11 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի վերևի աջ մասում զարդանկարի մեջ, նույն աջ մասում, քարտեզի ամբողջ երկարությամբ՝ "նշանագիրք", ներքևում՝ մղոնաչափ :
| ԶԽ։ ՎՄՄ։ ՍՂՄ։ ՄԲ։ ՆՋԱՎ: ԲԹ։ ՀԳ լուս.։
| Զ Մատ. 41։ Ղ հտ. 1, 173: ԲՍարգ., էջ 18: ՀՍտեփ., 44: ՍՃ «Ք», էջ 39-48:
| ԾԱՆՈԹ.՝ Քարտեզը զետեղված է Ղուկաս Ինճիճյանի «Աշխարհագրութիւն չորից մասանց աշխարհի» (Վենետիկ, 1804, հտ. ե, մաս 2) և «Ամարանոց Բիւզանդեան» (Վենետիկ, 1794) գրքերի մեջ։ Իսկ Ս. Ղազարի Մխիթ. մատենադարանում մեր հանդիպածը առանձին էր։
Հ. Ստեփանյանը իր «Հայ քարտեզագրական հրատարակությունները 260 տարում» գրքում (էջ 44) այս քարտեզը անվանել է «Քարտեզ Ոսփորի»։ Ըստ Ս. Ճեմճեմյանի փորագրիչը Ալեսսանդրին է («Քարտրսագրութեան. դպրոց մը Ս. Ղազարու մեջ», 1981)։
| Թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
23x41 սմ.
Date:
1791
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
11.
|
Համատարած աշխարհացոյց քառակուսի:
Publication:
Վենետիկ :
տպ. Ս. Ղազար,
1784
. 1 քարտեզ.
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ Համատարած/ աշխարհացոյց/ քառակուսի/ փորագրեալ ի վանս սրբոյն Ղազարու/ 1784/։
| Չափը՝ 29x43 սմ։ Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ստորին ձախ անկյունում շքեղ բնապատկերներով շրջափակված։ Քարտեզի աջ անկյունում՝ պայմանական նշանների ցանկ, շուրջը՝ տեղեկություններ ժամերի, ամիսների, աշխարհագրական լայնությունների, երկարությունների և այլնի մասին։
| ՍՂՄ: ՓՆՎ։ ՀԳ լուս.։
| Զ Մատ. 41։ Ղ հտ. 1, 173։ ՀՊետ. էջ 30: ՍՃ «Ք» էջ 29-31:
| ԾԱՆՈԹ.՝ Քարտեզը զետեղված է Ստեփանոս Ագոնցի «Հասարակախօսութիւն աշխարհագրութեան» (Վենետիկ, 1817) գրքում, 399-րդ էջից հետո։ Ս. Ղազարի Մխիթարյան մատենադարանում հանդիպել ենք նաև առանձին։ Ըստ Ա. Ղազիկյանի («Հայկ. նոր մատ.») քարտեզը փորագրել է Եղիա Էնտազյանը։
| Թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
Date:
1784
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
12.
|
ԱՇԽԱՐՀԱՑՈՅՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԵԱՅՑ :
Publication:
Վենետիկ :
Ա. հ.,
1778
. 1 թ. :
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ ԱՇԽԱՐՀԱՑՈՅՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԵԱՅՑ/ Փորագրեալ արդեամբք՝ աղայ Շամիրի,/ մեծի շամիրեանց՝ տանըն պանծալի./ Առ ի յիշատակ՝ իւրում անդրանկի,/ Յակոբոս անուն՝ որդւոյն նազենի:/ Որ ի մանկական՝ ծաղկեալ հասակի,/ վախճանեալ փոխի՝ հնդկաց աշխարհի,/ Թողեալ կաթոգին՝ զիւրսն ըզկնի,/ աշակերտութ[եամ]բ՝ գըրոց սոփեստի:/ Ի Վէնէտիկ 1778: Ի թուին հայոց ռմիէ:/
| Չափը՝ 82x82 սմ: Քարտեզի ներքևի մասում գտնվող անվանացույցի կենտրոնում շքեղ զարդաշրջանակի մեջ՝ Հայկի, Արամի, Մեծն Տիգրանի և Մեծն Տրդատի պատկերները: Քարտեզի ներքևի ձախ անկյունում հողմացույց:
| ՀԳ կերպարվեստի բաժին։ ՎՄՄ։ ՍՂՄ։
| Ղ հտ. 1, 173։ Հ Ստեփ. էջ 44: Բ Սարգ. էջ 18։ ՀՊետ. էջ 30: ՍՃ «Ք» էջ 19-22։
| ԾԱՆՈԹ.՝ Հ. Ստեփանյանը իր «Հայ քարտեզագրական հրատարակությունները 260 տարում» ուսումնասիրության մեջ սխալմամբ նշում է, որ քարտեզը փորագրել են Շ. Շահամիրյանի որդիները, իրականում փորագրությունը կատարվել է Շ. Շահամիրյանի պատվերով ու ծախսով։ Ըստ Բ. Սարգիսյանի («Երկհարիւրամեայ գրական գործունեութիւն եւ նշանաւոր գործիչներ Վենետկոյ Մխիթարեան միաբանութեան», էջ 18) քարտեզը տպագրվել է Իգնատիոս Խաչատուրյանի խմբագրությամբ։
| Թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
82x82 սմ.
Date:
1778
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
13.
|
ԱՇԽԱՐՀԱՑՈՅՑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԵԱՅՑ ԸՍՏ ՀԻՆ ԵՒ ՆՈՐ ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱՑ :
Publication:
Վենետիկ :
Ա. հ.,
1751
. 1 թ. :
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ Աշխարհացոյց/ Հայաստան/եայց ըստ հին եւ նոր աշ/խարհագրաց:/ Փորագրեալ ի Վենետիկ./ յամի տեառն 1751./ ի թուին հայոց. ոմ:/
| Չափը՝ 37,5x51 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ներքևի ձախ անկյունում զարդաշրջանակի մեջ, մեջտեղը՝ "Աստիճանք մղոնաչափութեան" (մասշտաբ) նույնպես զարդաշրջանակի մեջ: Քարտեզի կան նաև պայմանական նշաններ՝ հրաբուխ, սարեր և այլն:
| ՎՄՄ։ ՄԲ։ ՍՂՄ։ ԿՄ։ ԲԹ։ ՀԳ լուս.։
| Զ Մատ. 41: Ղ. հտ. 1, 173։ ՀՍտեփ. էջ 43։ ԲՍարգ. «Էջմ.» էջ 18: ՀՊետ. էջ 30, ՍՃ «Ք» էջ 15-19։
| ԾԱՆՈԹ.՝ Քարտեզը զետեղված է Մխիթար Սեբաստացու «Բառգիրք հայկազեան լեզուի» (Վենետիկ, 1769, հտ. 2) գրքի բ էջակալության 232 -233 էջերի միջև իբրև ներդիր։ Գ. Զարբհանալյանը և Ա. Ղազիկյանը այս քարտեզը անվանել են «Հայաստանեայց փոքր», իսկ Հ. Ստեփանյանը՝ «Հայաստան աշխարհի» փոքրադիր։ Ըստ հ. Ս. Ճեմճեմյանի փորագրիչը Ջուզեպպե Ցուկկին է։
| Թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
37,5x51 սմ.
Date:
1751
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
14.
|
Երկիր Աւետեաց /
Publication:
Վենետիկ :
Ա.հ.,
1746
. 1 թ. :
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ ԵՐԿԻՐ ԱՒԵՏԵԱՑ/ Որ և ասի երկիր քանանացւոց. և երկիր ի[սրայ]էլի. բաժանեալ երկոտասան վիճակս ըս[տ] թուոյ/ երկոտասան ցեղից որդւոցն ի [սրայ]էլի:/ Առ նմին եդաւ ի փոքրիկ դիրս և երկիրն Եգիպտո-/սի. և Ապառաժն արաբիա. ուր եղև չու, և/ խբ բանակետղ որդւոցն ի[սրայ]էլի./Փորագրեալ յամի տ[եառ]ն,/ 1746./
| Չափը՝ 37,9x48 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ձախ կողմի վերևի անկյունում, զարդաշրջանակի մեջ: Ներքևի աջ անկյունում՝ "Աստիճանք մղոնաչափութեան" (Մասշտաբ): Քարտեզից աջ և ձախ՝ կենդանիների, մարդկանց, նավերի և հողմացույցի պատկերներ, զանազան պայմանական նշաններ: Ձախից անվանացույցի տակ՝ Եգիպտոսի և Արաբիայի փոքր քարտեզ (12x16 սմ):
| ՎՄՄ։ ՄԲ։ ՀԳ լուս.։ ՍՂՄ։ ԲԹ։
| Ղ հտ. 1, 173։ Հ Ստեփ. էջ 43։ ԲՍարգ. «Էջմ», էջ 18: ՀՊետ. էջ 30: ՍՃ «Ք» էջ 12-15։
| ԾԱՆՈԹ.՝ Քարտեզը զետեղված Է Մխիթար Սեբաստացու «Բառգիրք հայկազեան լեզուի» (Վենետիկ, 1769, հտ. 2) աշխատության մեջ։ Հնարավոր չեղավ պարզել, թե քարտեզը նախքան Սեբաստացու գրքի տպագրվելը առանձին լույս տեսել է, թե՝ ոչ։
Ըստ Ա. Ղազիկյանի («Հայկ. նոր մատ.») քարտեզը փորագրել է հ. Իգնատիոս Խաչատուրյանը:
| Քարտեզ | Քարտեզը թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
37,9x48 սմ.
Date:
1746
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
15.
|
Համատարած աշխարհացոյց, մեծ :
Publication:
Ամստերդամ :
տպարան Թովմաս Վանանդեցու,
1695
. 1 քարտեզ ;
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ Նորոգ Քանդակ Գեղեցկ [ա] վէպ Հանրանշան /Փոխաբերեաց Թոմա յետնորդ Ոստ Վանանդեան։/ Պատուագիր Աշխարհացուցիս. / Փորագրութի [ւն] յոյժ ցանկալի, / Ի ձեռն Եղբարց Հարազատի. / Ադրիանու ըսկօնբէկի, /Եւ Պետրոսի Քաջավարժի./ ընդ Ղուկասիւ Հըմտագունի,/ Երկամբք բազմօք յայտածողի./ Եղբօր որդի իմ Անդրանկի./ Պահեսցէ էն յիւրում ծոցի։/ ՅԱմստէրդամ./ 1695./ Hadrianus et Petrus:/ Damianus Schoonebeek/ Fratres, Faciebant/ AMSTELODAMI/ MDCXCV./
| Չափը՝ 120x150 սմ, փակցված է կտավի վրա։ Աշխարհը պատկերված է 6 կիսագնդերով։ Կիսագնդերի միջև, վերևում գծված է արեգակնային համակարգությունը՝ ըստ Պտղոմեոսի։ Կիսագնդերի միջև, ներքևում, տրված է քարտեզի անվանացույցը։ Աշխարհացույցի չորս անկյունների ազատ տարածություններում տրված են տարվա չորս եղանակներին համապատասխանող դիցաբանական պատկերներ։
| ՀԱԳ։ Մ։ ԳԱ կից Աշխարհագրակ. ընկ. գրադարան։ ԷՎ։ ԶԽ։ ԵՍՀՄ։ ՓՊԱԳ։ ԼՀ։ ԲԹ։
| Զ Մատ. 41։ Ղ հտ. 1, 173, 778-779։ ԳԼ 114, ՀՍտեփ, էջ 43, 69-77։ ՄՄԽ էջ 155-164, Հ Պետ էջ 29, ՍՃ «Ք» էջ 5-12։
120x150 սմ.
Date:
1695
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
All site content, except where otherwise noted, is licensed under a