ՎԱՐԴԱՆ ԲԱՐՁՐԲԵՐԴՑԻ
ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ ԴԱՒԹԻ / Վարդան Բարձրբերդցի. - Աստրախան : տպարան Արղությանցի, 1797. - 520 էջ ; 21 սմ.
ՏԻՏՂԹ.՝ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ/ՍԱՂՄՈՍԱՑ ԴԱՒԹԻ։/Յօրինեալ սքանչելի Ա[ստուա]ծաբանութ[եամ]բ՝ Ս[ուր]բ և Երջանիկ/ Տ[եառ]ն՝ Մեծին Վարդանայ Բարձրբերդցւոյ՝ լեզուագէտ/ և բազմավաստակ Վարդապետի Հայոցս, ծաղկաքաղ/ հաւաքելով ի լուսաւոր մեկնութե[ան]ց հոգեկիր հարցն՝ Աթանասի, Բարսղի, Եպիփանու, Եփրեմի, Դանիէլի/ և Ներսէսի Լամբրօնացւոյ. ի խնդրոյ Արհիական Տ[եառ]ն/ Յօհաննու Բագրատունւոյ՝ Առաջնորդի Ս[ուր]բ Ուխտին/ Հաղբատու, և աշակերտաց իւրոց։ Ի Թագաւորու[թ]ե[ան]ն /Հայոց՝ որ ի Կիւլիկիա՝ Հեթմոյ առաջնոյ։ Յամի Տ[եառ]ն՝/ 1251։ Եւ ի թուականու[թ]ե[ան]ս Հայոց, եօթն հարիւր։/ Տպագրեալ ի Վեհափառ Հայրապետութե[ան] Լուսացնցուղ/ և Ք[րիստո]սակերտ Ս[ուր]բ Աթոռոյն Էջմիածնի՝ Տ[եառ]ն ՂՈՒԿԱՍՈՒ/ Երիցս Երանեալ Սրբազնաս[ուր]բ Կաթուղիկոսի ամ[ենայն] Հայոց։ /Հրամանաւ՝ Ս[ր]բ[ո]յ Աթոռոյն Էջմիածնի Ծայրագոյն Նուի-/րակի Հիւսիւսային կողմունս եղեալ ամ[ենայն] ազգիս Հայոց՝ Առա-/քելաշաւիղ Առաջնորդի, Սանահնեցի Երկայնաբազուկ Արղու/թե[ան]ց՝ Իշխանազնեայ Տեառն Յովսէփայ՝ Պսակազգեաց Սրբա-/զան Արք Եպիսկոպոսի։/ Արդեամբ և ծախիւք՝ ի Ղզլար բնակեալ՝ Բարեպաշտօն և Մեծահաւատ՝ Լուսահոգի Յարութի[ւն]ի որդի՝ Պարոն Անտոնին Շամախեցւոյ։ Յամի Տեառն 1797, Մարտի 24։ Իսկ ի Թուին /Հայոց ռմխզ։/ Ի տպարանի Նորին Բարձր Սրբազանութե[ան]ն։ /Ընդ հովանեաւ Ս[ուր]բ [Աստուա]ծածնայ Եկեղեցւոյն, որ/ Ի ՅԱԺԴԱՐԽԱՆ։/
520 էջ։ Քառածալ, մամուլանիշերը արաբական թվանշաններով։ Շարվ. չափը՝ 16x9.4 սմ։ Տիտղթ. զարդափակ, վրան զարդ։ Գլխազարդեր, վերջազարդեր և զարդագրեր։ Բնագիրը 10 կետաչափի բոլորագրով, օգտագործված են նաև 8 կետաչափի բոլորագիր, գլխագրեր և նոտրգիր։
ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՈՒՆԻ:
ՀԱԳ 275, 1974, 1975, 1976։ Մ 283, 1129-1135, 1673։ ԳԱԹ 11416, 11426։ ԷՎ։ ԳԱՀԳԳ։ ՄԼԳ։ ՎՄՄ։ ՍՂՄ։ ԵՍՀՄ։ ՍՍԽԵ։ ՍՍԽԴԳ։ ՊՍՀԵ։ ՕՍԱԵ։ ՆՋԱՎ։ ԲՊԱ։ ԳԼ։ ԿՄ։ ՊԱՊ։
Զ Մատ. 422, Պատմ. 213-214։ Լ հտ. 2, 576։ ԳԼ 167-168։ Ե «Փ», 1881, N 4, էջ 30։
ԾԱՆՈԹ.՝ Վարդան Բարձրաբերդցու «Մեկնութիւն Սաղմոսաց Դաւթի» գիրքը 1797 թ., Աստրախանի տպարանում տպագրվել է երկու տարբեր մարդկանց «Արդեամբք և ծախիւք» և գրքի օրինակներն ունեն անվանաթերթի ու հիշատակարանի երկու տարբերակներ։ Օրինակների մի մասի անվանաթերթում ի տարբերություն վերը բերվածի կա. «Արդեամբք և ծախիւք ի Սուրաթ բնակեալ՝ Խօջայ Մինասէնց Գրիգոր Աղայի որդի՝ ի Ք[րիստո]ս հանգուցե[ա]լ Աղայ Յովհաննէսին Ջուղայեցւոյ»։ Այսպիսի անվանաթերթ ունեն Հանրապետական գրադարանի 1974 և 1975 համարի օրինակները։ Գրքի այս տարբերակի հիշատակարանը ունի նաև հետևյալ հատվածը.
«...Արդ՝ ի վախճանի բանիս՝ դուք որդիք լուսոյ Ս[ուր]բ Եկեղեցւոյ՝ յիշեսջիք ի մաքուր և ի լուսափայլ յաղօթս ձեր՝ զարժանին յիշման և զբարի պատճառն Տպմամբ ի լոյս ընծայեցման՝ Հոգեկեցոյց Մատենիս, զի Տ[է]ր հանգուցե[ա]լ Յովհաննէս Աղայն Խօջայ Մինասեանց, որ ի կենդանու[թ]ե[ան] իւրում՝ եղև ցանկացօղ ինքնայօժար կամօք՝ ի յիշատակ Լուսահոգի նախնեացն իւրոց և ինքեան և Մեծահաւատ Կենակցին իւրոյ, և յաստեացս՝ յերջանկաց կայանսն փոխեալ եղբարցն իւրոց, և Համեստափայլ Տիկին Քուէրն իւրոյ և օրհնու[թ]ե[ան] պտուղ որդւոցն՝ կենդանեաց և հանգուցելոց, նոյնպ[է]ս և թոռանցն և բոլոր բարեացապարտ զարմին իւրոյ, որք արդիս բնակին յերկրին Հնդկաց՝ ի Սուրաթ, տալ տպել ի Տիրապարգև գոյից իւրոց՝ զամ[ենայն] զծախսն վճարելով զՄեծին Վարդանայ՝ Լուսաւոր Մեկնու[թ]ի[ւն] Սաղմոսացն Դաւթի. ի պայծառու[թ]ի[ւն]՝ Լուսաւորչակ[ա]ն Ս[ուր]բ Եկեղեցւոյ, և ի յօգուտ՝ Հայկազեան տոհիցս՝ յամ[ենայն] ուրեք բնակելոց։ Որոյ զծախսն՝ ա[ստուա]ծապարգև խոհեմու[թեամ]բ իւրով՝ այնպ[է]ս բարեկարգեաց, զի ո[ր]պ[էս] զվիճակ վաճառուց՝ մնասցէ միշտ ներ Տպարանիս անվերջանալի. և որքան ինչ ազգաօգուտ գրեանք տպիցին ի նոյն Տպարանի՝ այն ու դրամով՝ ի զանազան ժամանակս, ամ[ենայ]ն՝ ի յիշատակ անուան իւրոյ և իւրայնոցն լինիցի ի յաւիտեանս ժամանակաց։ Որոյ զյիշատակն գրեսցէ տ[է]ր յանջնջելի մատեանս իւր և զարդիւնաւոր տուրս նորին՝ վերընկալցի ապէնիազն ա[ստուա]ծ՝ ի փառս իւր. և զբարեվախճան յոյսս և զակնկալու[թ]ի[ւն]ս նորին ծաղկեցուսցէ տ[է]ր՝ բեղմնաւոր արգասեօք յամայր յաւիտե[ա]նս։
Ուրեմն զայսպիսի այր բարեյիշատակ՝ յիշման արժանի համարեսջիք համայն բարեսէրքդ հանդերձ բարեպատճառ ծնողիւն իւրով՝ ի ք[րիստո]ս ննջեցեալ՝ Խօջայ Մինասէնց Գրիգոր Աղայիւն, և մարբըն իւրով՝ Աննայ Խաթունիւն, և կենդանի կողակցիւն համեստափայլ Վալիտայ Խաթունիւն, որ բարեբարոյու[թեամ]բ հռչակեցեալ դուստրն է՝ Հոգելոյս Աղայ Յօհանջան Գէրաքեանին։
Յիշեսջիք ընդ նոսին՝ և զվաղաթառամ եղբարսն՝ նոյն հանգուցեալ Յօհաննէս Աղային՝ զՄիքայէլն, զՊետրոսն, զՊօղոսն, և զՍէթ Աղայն, և զկենդանի քոյրն՝ զՓէրի Խաթուն Համեստաբարոյ Տիկինն՝ Ա[ստուա]ծապաշտու[թեամ]բ զարդարե[ա]լ, և բոլոր առաքինական գործովք բարելրացեալ։
Յիշեսջիք ըն[դ] այնց ամենից՝ և զկենդանի որդիսն՝ նոյն հանգուցելոյն, բարեբեր ծառոյն՝ զբարի պտուղսն, զՅակոբոս Աղայն, և զԳրիգոր Աղայն, ըն[դ] Ովսաննայ և Դաստագուլ հարսանցն, և չքնաղագեղ Թադդէոս մանուկն տիօք։ Ընդ նոսին յիշեսջիք և զհանգուցեալ զաւակունսն նորին՝ զՊօղոսն, զՅովսէփն և զԱննայն. և ևս՝ զկենդանի զաւակունսն՝ Աղայ Յակոբոսին զթոռունսն նոյն հանգուցելոյն՝ զԹագուհին, և զդեռածին Յովհաննէսն անձնագեղ, զոր տ[է]ր զարգացուսցէ ի շնորհս իւր...»։
Գիրքը թվայնացվել է ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարանում:
Գրաբար
Աստվածաշունչ--Սաղմոսարան--Մեկնություններ
Հայ հնատիպ գիրք
ՀԱԳ
ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ ԴԱՒԹԻ / Վարդան Բարձրբերդցի. - Աստրախան : տպարան Արղությանցի, 1797. - 520 էջ ; 21 սմ.
ՏԻՏՂԹ.՝ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ/ՍԱՂՄՈՍԱՑ ԴԱՒԹԻ։/Յօրինեալ սքանչելի Ա[ստուա]ծաբանութ[եամ]բ՝ Ս[ուր]բ և Երջանիկ/ Տ[եառ]ն՝ Մեծին Վարդանայ Բարձրբերդցւոյ՝ լեզուագէտ/ և բազմավաստակ Վարդապետի Հայոցս, ծաղկաքաղ/ հաւաքելով ի լուսաւոր մեկնութե[ան]ց հոգեկիր հարցն՝ Աթանասի, Բարսղի, Եպիփանու, Եփրեմի, Դանիէլի/ և Ներսէսի Լամբրօնացւոյ. ի խնդրոյ Արհիական Տ[եառ]ն/ Յօհաննու Բագրատունւոյ՝ Առաջնորդի Ս[ուր]բ Ուխտին/ Հաղբատու, և աշակերտաց իւրոց։ Ի Թագաւորու[թ]ե[ան]ն /Հայոց՝ որ ի Կիւլիկիա՝ Հեթմոյ առաջնոյ։ Յամի Տ[եառ]ն՝/ 1251։ Եւ ի թուականու[թ]ե[ան]ս Հայոց, եօթն հարիւր։/ Տպագրեալ ի Վեհափառ Հայրապետութե[ան] Լուսացնցուղ/ և Ք[րիստո]սակերտ Ս[ուր]բ Աթոռոյն Էջմիածնի՝ Տ[եառ]ն ՂՈՒԿԱՍՈՒ/ Երիցս Երանեալ Սրբազնաս[ուր]բ Կաթուղիկոսի ամ[ենայն] Հայոց։ /Հրամանաւ՝ Ս[ր]բ[ո]յ Աթոռոյն Էջմիածնի Ծայրագոյն Նուի-/րակի Հիւսիւսային կողմունս եղեալ ամ[ենայն] ազգիս Հայոց՝ Առա-/քելաշաւիղ Առաջնորդի, Սանահնեցի Երկայնաբազուկ Արղու/թե[ան]ց՝ Իշխանազնեայ Տեառն Յովսէփայ՝ Պսակազգեաց Սրբա-/զան Արք Եպիսկոպոսի։/ Արդեամբ և ծախիւք՝ ի Ղզլար բնակեալ՝ Բարեպաշտօն և Մեծահաւատ՝ Լուսահոգի Յարութի[ւն]ի որդի՝ Պարոն Անտոնին Շամախեցւոյ։ Յամի Տեառն 1797, Մարտի 24։ Իսկ ի Թուին /Հայոց ռմխզ։/ Ի տպարանի Նորին Բարձր Սրբազանութե[ան]ն։ /Ընդ հովանեաւ Ս[ուր]բ [Աստուա]ծածնայ Եկեղեցւոյն, որ/ Ի ՅԱԺԴԱՐԽԱՆ։/
520 էջ։ Քառածալ, մամուլանիշերը արաբական թվանշաններով։ Շարվ. չափը՝ 16x9.4 սմ։ Տիտղթ. զարդափակ, վրան զարդ։ Գլխազարդեր, վերջազարդեր և զարդագրեր։ Բնագիրը 10 կետաչափի բոլորագրով, օգտագործված են նաև 8 կետաչափի բոլորագիր, գլխագրեր և նոտրգիր։
ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՈՒՆԻ:
ՀԱԳ 275, 1974, 1975, 1976։ Մ 283, 1129-1135, 1673։ ԳԱԹ 11416, 11426։ ԷՎ։ ԳԱՀԳԳ։ ՄԼԳ։ ՎՄՄ։ ՍՂՄ։ ԵՍՀՄ։ ՍՍԽԵ։ ՍՍԽԴԳ։ ՊՍՀԵ։ ՕՍԱԵ։ ՆՋԱՎ։ ԲՊԱ։ ԳԼ։ ԿՄ։ ՊԱՊ։
Զ Մատ. 422, Պատմ. 213-214։ Լ հտ. 2, 576։ ԳԼ 167-168։ Ե «Փ», 1881, N 4, էջ 30։
ԾԱՆՈԹ.՝ Վարդան Բարձրաբերդցու «Մեկնութիւն Սաղմոսաց Դաւթի» գիրքը 1797 թ., Աստրախանի տպարանում տպագրվել է երկու տարբեր մարդկանց «Արդեամբք և ծախիւք» և գրքի օրինակներն ունեն անվանաթերթի ու հիշատակարանի երկու տարբերակներ։ Օրինակների մի մասի անվանաթերթում ի տարբերություն վերը բերվածի կա. «Արդեամբք և ծախիւք ի Սուրաթ բնակեալ՝ Խօջայ Մինասէնց Գրիգոր Աղայի որդի՝ ի Ք[րիստո]ս հանգուցե[ա]լ Աղայ Յովհաննէսին Ջուղայեցւոյ»։ Այսպիսի անվանաթերթ ունեն Հանրապետական գրադարանի 1974 և 1975 համարի օրինակները։ Գրքի այս տարբերակի հիշատակարանը ունի նաև հետևյալ հատվածը.
«...Արդ՝ ի վախճանի բանիս՝ դուք որդիք լուսոյ Ս[ուր]բ Եկեղեցւոյ՝ յիշեսջիք ի մաքուր և ի լուսափայլ յաղօթս ձեր՝ զարժանին յիշման և զբարի պատճառն Տպմամբ ի լոյս ընծայեցման՝ Հոգեկեցոյց Մատենիս, զի Տ[է]ր հանգուցե[ա]լ Յովհաննէս Աղայն Խօջայ Մինասեանց, որ ի կենդանու[թ]ե[ան] իւրում՝ եղև ցանկացօղ ինքնայօժար կամօք՝ ի յիշատակ Լուսահոգի նախնեացն իւրոց և ինքեան և Մեծահաւատ Կենակցին իւրոյ, և յաստեացս՝ յերջանկաց կայանսն փոխեալ եղբարցն իւրոց, և Համեստափայլ Տիկին Քուէրն իւրոյ և օրհնու[թ]ե[ան] պտուղ որդւոցն՝ կենդանեաց և հանգուցելոց, նոյնպ[է]ս և թոռանցն և բոլոր բարեացապարտ զարմին իւրոյ, որք արդիս բնակին յերկրին Հնդկաց՝ ի Սուրաթ, տալ տպել ի Տիրապարգև գոյից իւրոց՝ զամ[ենայն] զծախսն վճարելով զՄեծին Վարդանայ՝ Լուսաւոր Մեկնու[թ]ի[ւն] Սաղմոսացն Դաւթի. ի պայծառու[թ]ի[ւն]՝ Լուսաւորչակ[ա]ն Ս[ուր]բ Եկեղեցւոյ, և ի յօգուտ՝ Հայկազեան տոհիցս՝ յամ[ենայն] ուրեք բնակելոց։ Որոյ զծախսն՝ ա[ստուա]ծապարգև խոհեմու[թեամ]բ իւրով՝ այնպ[է]ս բարեկարգեաց, զի ո[ր]պ[էս] զվիճակ վաճառուց՝ մնասցէ միշտ ներ Տպարանիս անվերջանալի. և որքան ինչ ազգաօգուտ գրեանք տպիցին ի նոյն Տպարանի՝ այն ու դրամով՝ ի զանազան ժամանակս, ամ[ենայ]ն՝ ի յիշատակ անուան իւրոյ և իւրայնոցն լինիցի ի յաւիտեանս ժամանակաց։ Որոյ զյիշատակն գրեսցէ տ[է]ր յանջնջելի մատեանս իւր և զարդիւնաւոր տուրս նորին՝ վերընկալցի ապէնիազն ա[ստուա]ծ՝ ի փառս իւր. և զբարեվախճան յոյսս և զակնկալու[թ]ի[ւն]ս նորին ծաղկեցուսցէ տ[է]ր՝ բեղմնաւոր արգասեօք յամայր յաւիտե[ա]նս։
Ուրեմն զայսպիսի այր բարեյիշատակ՝ յիշման արժանի համարեսջիք համայն բարեսէրքդ հանդերձ բարեպատճառ ծնողիւն իւրով՝ ի ք[րիստո]ս ննջեցեալ՝ Խօջայ Մինասէնց Գրիգոր Աղայիւն, և մարբըն իւրով՝ Աննայ Խաթունիւն, և կենդանի կողակցիւն համեստափայլ Վալիտայ Խաթունիւն, որ բարեբարոյու[թեամ]բ հռչակեցեալ դուստրն է՝ Հոգելոյս Աղայ Յօհանջան Գէրաքեանին։
Յիշեսջիք ընդ նոսին՝ և զվաղաթառամ եղբարսն՝ նոյն հանգուցեալ Յօհաննէս Աղային՝ զՄիքայէլն, զՊետրոսն, զՊօղոսն, և զՍէթ Աղայն, և զկենդանի քոյրն՝ զՓէրի Խաթուն Համեստաբարոյ Տիկինն՝ Ա[ստուա]ծապաշտու[թեամ]բ զարդարե[ա]լ, և բոլոր առաքինական գործովք բարելրացեալ։
Յիշեսջիք ըն[դ] այնց ամենից՝ և զկենդանի որդիսն՝ նոյն հանգուցելոյն, բարեբեր ծառոյն՝ զբարի պտուղսն, զՅակոբոս Աղայն, և զԳրիգոր Աղայն, ըն[դ] Ովսաննայ և Դաստագուլ հարսանցն, և չքնաղագեղ Թադդէոս մանուկն տիօք։ Ընդ նոսին յիշեսջիք և զհանգուցեալ զաւակունսն նորին՝ զՊօղոսն, զՅովսէփն և զԱննայն. և ևս՝ զկենդանի զաւակունսն՝ Աղայ Յակոբոսին զթոռունսն նոյն հանգուցելոյն՝ զԹագուհին, և զդեռածին Յովհաննէսն անձնագեղ, զոր տ[է]ր զարգացուսցէ ի շնորհս իւր...»։
Գիրքը թվայնացվել է ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարանում:
Գրաբար
Աստվածաշունչ--Սաղմոսարան--Մեկնություններ
Հայ հնատիպ գիրք
ՀԱԳ
All site content, except where otherwise noted, is licensed under a