|
|
1.
|
Գաիառք Հայաստան աշխարհի ըստ հին պատմութեանց:
Publication:
Ա. տ. :
Ա.հ.,
. 1 քարտեզ;
, ԱՆՎԱՆԱՑՈԻՅՑ` Գաւառք/ ՀԱՅԱՍՏԱՆ/ [աշխարհ]ի/ Ըստ հին պատմու-/թե[ան]ց։/
| Չափը` 41,5X20 սմ։ Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի վերևի ձախ կողմում գծափակ շրջանակի մեջ։ Ներքևի աջ անկյունում ծաղկազարդ շրջանակի մեջ «Աշխարհք հայոց» խորագրով տրված են 15 գավառները համարակալված` «1) Բարձր հայք, 2) Չորրորդ հայք, 3) Աղձնիք» և այլն։
| ՍՂՄ: ՀԳ լուս.։
| ԾԱՆՈԹ.` Քարտեզը տպագրվել է Մ. Չամչյանի («Հայոց պատմութիւն»-ի Ա հատորի (1784 թ.) մեջ: Ս. Ղազարի Մխիթարյան մատենադարանում կա նաև այս քարտեզի առանձին օրինակը, որի լուսապատճենը օգտագործված է ներկա նկարագրության համար։
Ըստ երևույթին, այս քարտեզի պղնձյա տախտակը օգտագործվել է և գրքերի մեջ, և՛ որպես առանձին քարտեզ տպագրելու համար։
Ըստ Սահակ Ճեմճեմյանի սա Եղիա Էնտազյանի փորագրության առաջին փորձն է (տե՛ս Ս. Ճեմճեմեան, Քարտիսագրութեան դպրոց մը Ս. Ղազաարու մեջ Ժը դարուն, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1981, էջ 30)։
Չափը` 41,5X20 սմ։
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
2.
|
Աշխարհացոյց Օսմանեան տերութեան:
Publication:
Վենետիկ :
Ա.հ.,
1791
. 1 քարտեզ;
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ ԱՇԽԱՐՀԱՑՈՅՑ/ Օսմանեան տ[ե]րու[թ]ե[ան] որ ի յեւրոպայ/ Այլև փոքր թաթարաց. մասին անատոլիոյ, / մաճառստանայ, մասին լեհաց. և մասին / մօսկօֆաց / փորագրեալ ի Վենետիկ։ / ի թուականիս ռմխ։ 1791./:
| Չափը՝ 41X24,5 սմ։ Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի վերևի աջ անկյունում, գծափակ շրջանակի մեջ։
| ՎՄՄ։ ՍՂՄ։ ՀԱԳ լուս.:
| Զ Մատ. 41։ Ղ հտ. 1, 173։ Բ. Սարգ. էջ 18, ԱՃ «Ք» էջ 39-48:
| ԾԱՆՈԹ.՝ Ըստ Բ. Սարգիսյանի («Երկհարիւրամեայ գրական գործունեութիւն նշանաւոր գործիչներ Վենետկոյ Մխիթարեան միաբանութեան» Վենետիկ, 1906) քարտեզը փորագրել է Եղիա էնտազյանը Մխիթարյան տպարանում։ Ըստ Սահակ Ճեմճեմյանի փորագրիչը իտալացի Ալեսսանդրին է (Սահակ Ճեմճեմյան «Քարտիսագրութեան դպրոց մը Ս. Ղազարու մեջ ԺԸ դարուն» Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1981, էջ՝ 39-48)։ Հնարավոր է, որ քարտեզը օգտագործված լինի որևէ գրքի մեջ, սակայն Ս. Ղազարի Մխիթարյան մատենադարանում հանդիպած օրինակը պահվում է առանձին։ Քարտեզի լուսապատճենը գրադարանին ուղարկել են Զ. Պտուկյանը և հ. Ներսես ՏերՆերսեսյանը։
| ԾԱՆՈԹ.՝ Ըստ Բ. Սարգիսյանի («Երկհարիւրամեայ գրական գործունեութիւն նշանաւոր գործիչներ Վենետկոյ Մխիթարեան միաբանութեան» Վենետիկ, 1906) քարտեզը փորագրել է Եղիա էնտազյանը Մխիթարյան տպարանում։ Ըստ Սահակ Ճեմճեմյանի փորագրիչը իտալացի Ալեսսանդրին է (Սահակ Ճեմճեմյան «Քարտիսագրութեան դպրոց մը Ս. Ղազարու մեջ ԺԸ դարուն» Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1981, էջ՝ 39-48)։ Հնարավոր է, որ քարտեզը օգտագործված լինի որևէ գրքի մեջ, սակայն Ս. Ղազարի Մխիթարյան մատենադարանում հանդիպած օրինակը պահվում է առանձին։ Քարտեզի լուսապատճենը գրադարանին ուղարկել են Զ. Պտուկյանը և հ. Ներսես ՏերՆերսեսյանը։
25 սմ.
Date:
1791
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
3.
|
Ամերիկա :
Publication:
Վենետիկ :
Ի վանս Սրբոյն Ղազարու,
1787
, ԱՆՎԱՆԱՑՈԻՅՑ՝ ԱՄԵՐԻԿԱ/ ըստ նոր/ Աշխարհագրական զննութե[ան]ց/ փորագրէալ/ ի ՎԷՆԷՏԻԿ/ Ի վանս սրբոյն ղազարու/ ի թուիս մերում/ Ռ. Մ. L. Զ:/ 1787/
| Չափը՝ 79X57 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի վերևի ձախ անկյունում զարդանկարի մեջ։ Ներքևի ձախ անկյունում՝ Հյուսիսային Ամերիկայի փոքրադիր քարտեզը: Մասշտաբը` նշված չէ։
| ԶԽ։ ՆՋԱՎ։ ՀԳ լուս.։ ԱՆ։ ՄԲ։ ՍՂՄ։ ԲԹ։
| Զ Մատ. 41: Ղ հտ. 1, 173։ Հ. Ստեփ. էջ 44։ Բ Սարգ. էջ 18։ Հ Պետ. էջ 30։ ՍՃ «Ք», էջ 31-34։
| ԾԱՆՈԹ.՝ Ըստ Ա. Ղազիկյանի («Հայկ. նոր մատ.») քարտեզի փորագրիչը Եղիա Էնտազյանն է։ Լուսապատճենը Հայաստանի ազգային գրադարանին ուղարկել են Զ. Պտուկյանը և Ա. Նալբանդյանը։ | Թվայնացվել է Մատենադարանի օրինակը Հայաստանի ազգային գրադարանում:
Չափը՝ 79x57 սմ։
Date:
1787
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
4.
|
Ասիա:
Publication:
Վենետիկ :
Ա.հ.,
1787
. 1 քարտեզ;
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ ԱՍԻԱ/ըստ նոր/ Աշխարհագրական զննութեանց/ փորագրէալ/ Ի ՎէՆէՏՒԿ/ Ի Վանս սրբոյն ղազարու/ ի թուին մերում/ Ռ. Մ. Լ. Զ/ 1787/
| Չափը՝ 79X57 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ներքևի ձախ անկյունում զարդանկարի մեջ։
| ԳԱԹ Մ. Նալբանդյանի ֆոնդ։ ԶԽ։ ՆՋԱՎ ՀԳ լուս.։ ԱՆ։ ՄԲ։ ԲԹ։ ՍՂՄ։
| Զ Մատ. 41։ Ղ հտ. 1, 173։ ՀՍտեփ. էջ 44: ԲՍարգ. էջ 18: ՀՊետ. էջ 30։ ՍՃ «Ք», էջ 31-34։
| ԾԱՆՈԹ.՝ Ըստ Ա. Ղազիկյանի («Հայկ. նոր մատ.») քարտեզի փորագրիչը Եղիա Էնտազյանն է։ Լուսապատճենը ուղարկել են Զ. Պտուկյանը և Ա. Նալբանդյանը։
| Թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
Չափը՝ 79X57 սմ.
Date:
1787
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
5.
|
Լայնածաւալ տէրութիւն օսմանցոցն :
Publication:
Վենետիկ :
Ա.հ.,
1787
. Չափը՝ 22X20,50 սմ.
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ Լայնածաւալ/ տէրութիւն/ Օսմանցոցն/ որ յասիայ, յեւրոպիայ/ և յափրիկայ։/ Փորագրեալ ի Վենետիկ/ ի Վանս սրբոյն Ղազարու/ 1787/
| Չափը՝ 22X20,50 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի ներքևի ձախ անկյունում զարդանկարի մեջ, իսկ աջ անկյունում զարդափակ շրջանակի մեջ՝ «մղոնաչափութիւն»:
| ԶԽ։ ՎՄՄ։ ՍՂՄ։ ԲԹ։ ՀԳ լուս.։
| Զ Մատ. 41: Ղ հտ. 1, 173: Բ Սարգ. էջ 18։ Հ Ստեփ. էջ 44։ Հ Պետ. էջ 30։ ՍՃ «Ք», էջ 35-39:
| ԾԱՆՈԹ.՝ Քարտեզը զետեղված է Ղուկաս Ինճիճյանի «Աշխարհագրութիւն չորից մասանց աշխարհի» (Վենետիկ, 1804, հտ. ե, մասն 2) գրքի մեջ 200-րդ էջից հետո իբրև ներդիր։ Ըստ ընդունված կարծիքի քարտեզը փորագրել է Եղիա Էնտազյանը։ Հ. Ստեփանյանը հիշատակում է («Հայ քարտեզագրական հրատարակությունները 260 տարում» էջ 44) 1787 թ. տպագրված մի քարտեզ («Օսմանեան պետութեան քարտեզ.» «Ասիոյ և Եվրոպիոյ»), որը հավանաբար վերը նկարագրվածն է։ Լուսապատճենը ուղարկել է Զ. Պտուկյանը։
Date:
1787
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
6.
|
Եւրոպա :
Publication:
Վենետիկ :
Ի վանս Սրբոյն Ղազարու
1786
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ ԵՒՐՈՊԻԱ/ ըստ նոր/ Աշխարհագրական զննութեանց/ փորագրէալ/ ի ՎԷՆԷՏԻԿ/ Ի վանս սրբոյն ղազարու/ ի թուիս մերում/ Ռ. Մ. Լ. Ե։/ 1786/
| Չափը՝ 79X57 սմ: Անվանացույցը գտնվում է քարտեզի վերևի ձախ անկյունում զարդանկարի մեջ։
| ՀԳ լուս.։ ԶԽ։ ՆՋԱՎ։ ՍՂՄ։ ԳԱԹ։ ԱՆ։ ՄԲ։ ԲԹ:
| Զ Մատ. 41: Ղ հտ. 1, 173: Հ Ստեփ., էջ 44: Բ Սարգ. էջ18։ Հ Պետ., էջ 30։ ՍՃ «Ք», էջ 31-34:
| ԾԱՆՈԹ. ՝ Ըստ Ա. Ղազիկյանի («Հայկ. նոր մատ.») քարտեզի փորագրիչը Եղիա Էնտազյանն է։ Լուսապատճենը Հայաստանի ազգային գրադարանին ուղարկել են Զ. Պտուկյանը և Ա. Նալբանդյանը։
| Թվայնացվել է Մատենադարանի օրինակը Հայաստանի ազգային գրադարանում:
Չափը՝ 79X57 սմ.
Date:
1786
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
7.
|
Յայսմաւուրք.
Publication:
Կ. Պոլիս :
Ի տպարանի Պարօն Կարապետի Որդի Աստուածատուր դպրի,
1706
. 1043 էջ ;
, Տիտղթ.՝ ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐ ՈՐ ԸՍՏ/ ՊԱՏՇԱՃԻ ԱՒՈՒՐ ԻՒՐՈՒՄ ԿԱՐԳԻ/ ընթեռնուն սուրբ եկեղեցին։/ ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹԵԱՄԲ ԱՆՀԱՍԱ/նելւոյ. մարդասիրութեան և գերազանցեղ գթութ[եամ]բ /ամենաբարի կամաց արարչագործողին բոլորից. որ ամե/նառատն է առ ի հեղումն անճառելւոյ իւրական շնորհաց/ յարարածս ձեռաց իւրոց առ ի լրումն կարերաց ոգեկա/նաց և մամրմնականաց. նոյն ինքն քաղցրութ[եամ]բն իւրով/ վերառեալ զանարժանութիւն մեր և շարժեաց զմեզ վեհ/րստին ի գործս յայս։/ Ուստի և մեք ըղձիւ հայցեսցուք/ տալ յ[աստու]ածայնոյ զօրութենէ իւրմէ զօգնականութիւն/ անկարութե[ան] մերոյ առ ի յաւարտ ածել անբողջաբար/ զ[աստուա]ծային գիրքս որոց բազումք կատարեցան ի Ք[րիստո]ս./ և գրեցին զանուանս ն[ո]ցա ի գիրս՝ որ կոչի Յայսմաւուր/ ըստ պատշաճի աւուր իւրում կարգի ընթեռնուն/ Զմատեանս ներ պարունակող շարադրութ[եամ]բ նախնեա/ցըն մերոց՝ և ճշմարտասիրաց թարգմանչացն որ թար/գմնաեցին զկատարումն ս[ր]բ[ո]ց. ոմանք մարգարէացան ոմա/նք նահատակեցան և հեղին զարիւնս իւրեանց ի յեր/կիր և ոմանք պահօք և աղօթիւք և ոմանք դըրօք և ողոր/մութ[եամ]բ ոմանք բնակելով ի լերինս և ի փափարս և ի ձե/րպս վիմաց որ եդաք աստ ի վայելչութի[ւն] ժողովուրդեան/ և ի պայծառութի[ւն] ս[ուր]բ եկեղեցւոյ. | և ևս վ[ա]ս[ն] հասարակաց/ օգտութե[ան] ազգիս հայկազնեաց։/ Տպագրեցե[ա]լ բարեխօսու[թեամ]բ սրբոյն Մինասայ զօրավարին/Արդ սկիզբն էառ տպագրութե[ան] Ա[ստուա]ծածնոյ տառիս/ Ի թուոյն Փրկչին մերոյ Ք[րիստոս]ի։ՌԷՃ և զ./ իսկ ի հայոց թու[ա]կ[ա]նի. ռճծե, ի սեպտեմբերի ամսո. ի։ / Ի հովապետութե[ան] տ[եառ]ն......* սրբազան Կաթու/ղիկոսի վերաբազմողի յաթոռ Գրիգորի սրբոյ Լուսաւ/որչին որ ի ս[ուր]բ Էջմիածնի Ս[ուր]բ ե[րուսաղ]էմա և ի մայրաքաղա/քիս առաջնորդ տ[է]ր աւետիք և արհի եպիսկոպոսին։/ Ի տպարանի Պարօն Կարապետի Որդի Աստուածա/տուր դպրի։ Յերկիրս օսմանցուց ի քաղաքիս բու/զանտիեա որ կոչի կոստանդինուպօլիս։/ Սպասաւորութ[եամ]բ և սրբագրութ[եամ]բ անրհեստ և անիմաստ/ Յարութի[ւն] մեղրիցոյ և աշակերտ ա[ստուա]ծատուր դպրի/
| 1043 երկսյուն, զարդափակ էջ։ Տասներկուծալ, մամուլանիշերը հայատառ։ Շարվ. չափը շրջանակով՝ 27,2x17 սմ։ Տիտղթ. զարդափակ։ 4 մեծ և 48 փոքր փորագիր պատկերներ, որոնք հաճախ կրկնվում են։ Պատկերների վրա փորագրողի (Գրիգոր Մարզվանեցի) անվան տառերը՝ «Գր»։ Շքեղ գլխազարդեր, վերջազարդեր, լուսանցազարդեր և զարդագրեր։ Բնագիրը մոտ 12 կետաչափի բոլորագրով, օգտագործված են նաև գլխագրեր։
| ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՈՒՆԻ:
| ՀԳ 1040, 1392 թերի օրինակ: Մ 1421, 1959։ ՊԹ 550 սկզբից 12 էջ ընկած: ՍՂՄ։ ՊԱՊ։ ԳԱՊ։ ԱՄ։ ԱՇԵ։
| Ղ հտ. 2, 4950։ Պ «ԱՄ», 1897, N 6, էջ 208-210: Ո «էջմ.», 1963, N Ա, էջ 5261։ ԱԼ 246։ Ա էջ 7, 28:
| ԾԱՆՈԹ.՝ Գրքի մասին առաջին անգամ հիշատակել է Տ. Պալյանը («Արևելյան մամուլ», 1897, N 6, էջ 208-210), որի տեսած օրինակը անվանաթերթ չի ունեցել։ Հենվելով գրքի հիշատակարանի տվյալների վրա՝ Տ. Պալյանը այն համարել է 1708 թվականի տպագրություն, կատարված ոմն Սրապիոնի կողմից։ Ա. Ղազիկյանը («Հայկ, նոր մատ.») և Ա. Ալպոյաճյանը («Տպագր. արվեստը և Հայք») գիրքը տեսած չլինելու պատճառով, օգտագործել են Տ. Պալյանի տեղեկությունը և նույնպես՝ գիրքը համարել 1708 թ. տպագրություն։ Նույն ձևով է վարվել նաև Հ. Անասյանը («Հայկ. մատ.»)։ Առաջին անգամ Ն. Ոսկանյանը («Էջմիածին», 1963, N 1, էջ 52-61) ճշտեց այս «Յայսմաւուրք»-ի տպագրության թվականը և տպարանը։
| Գիրքը թվայնացվել է Հայաստանի ազգային գրադարանում:
36 սմ.
Date:
1706
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
8.
|
Համատարած աշխարհացոյց, մեծ :
Publication:
Ամստերդամ :
տպարան Թովմաս Վանանդեցու,
1695
. 1 քարտեզ ;
, ԱՆՎԱՆԱՑՈՒՅՑ՝ Նորոգ Քանդակ Գեղեցկ [ա] վէպ Հանրանշան /Փոխաբերեաց Թոմա յետնորդ Ոստ Վանանդեան։/ Պատուագիր Աշխարհացուցիս. / Փորագրութի [ւն] յոյժ ցանկալի, / Ի ձեռն Եղբարց Հարազատի. / Ադրիանու ըսկօնբէկի, /Եւ Պետրոսի Քաջավարժի./ ընդ Ղուկասիւ Հըմտագունի,/ Երկամբք բազմօք յայտածողի./ Եղբօր որդի իմ Անդրանկի./ Պահեսցէ էն յիւրում ծոցի։/ ՅԱմստէրդամ./ 1695./ Hadrianus et Petrus:/ Damianus Schoonebeek/ Fratres, Faciebant/ AMSTELODAMI/ MDCXCV./
| Չափը՝ 120x150 սմ, փակցված է կտավի վրա։ Աշխարհը պատկերված է 6 կիսագնդերով։ Կիսագնդերի միջև, վերևում գծված է արեգակնային համակարգությունը՝ ըստ Պտղոմեոսի։ Կիսագնդերի միջև, ներքևում, տրված է քարտեզի անվանացույցը։ Աշխարհացույցի չորս անկյունների ազատ տարածություններում տրված են տարվա չորս եղանակներին համապատասխանող դիցաբանական պատկերներ։
| ՀԱԳ։ Մ։ ԳԱ կից Աշխարհագրակ. ընկ. գրադարան։ ԷՎ։ ԶԽ։ ԵՍՀՄ։ ՓՊԱԳ։ ԼՀ։ ԲԹ։
| Զ Մատ. 41։ Ղ հտ. 1, 173, 778-779։ ԳԼ 114, ՀՍտեփ, էջ 43, 69-77։ ՄՄԽ էջ 155-164, Հ Պետ էջ 29, ՍՃ «Ք» էջ 5-12։
120x150 սմ.
Date:
1695
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
9.
|
Armenici Characteres Gregorii XIII. Pont. Max. Iussu. Nuncprimum Romae Incisi /
Publication:
Հռոմ :
Ա.հ.,
1579
. 1 էջ.
, Մեկ էջի վրա: Էջի մեծությունը՝ 35x25 սմ: Շարվ. չափը՝ 28x17,2 սմ: Էջում 33 տող հայերեն տպագրություն կա: Լատիներեն վերնագրին հաջորդում է տպագրության թուլյտվության հրամանը. «Հրամանաւ ամէնասուրբ տեառն մերոյ Տ[է]ր Գրիգոր Երրորդատասան Հռոմայեական/ Փափուն: Շինեցաւ եւ կատարեցաւ այս նոր գիրս եւ պասմաս ի մեծն նեաւ սրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ Պողոսի: Ի ծն/ընդենէն տ[եառ]ն եւ Փրկչին մերոյ Յ[իսուս]ի Ք[րիստոս]ի. ռ.շ.հ.թ. եւ ի թվականէ մեծի հայոց. ռ.ի.ը. ամին./ օգոստոսօ. ժթ. աւրն չորեքշաբթի: Ի հայրապետութի[ւն] տ[է]ր Թադէոս ամ[ենայն] հայոց կաթողիկոսին. եւ տ[է]ր Խաչատուրին»:
Հայկական տառերի նմուշները ցուցադրելու նպատակով հայերեն լեզվով տարբեր հատվածներ կան տպագրված:
| ԲՆԱԳՐԻ ՎԵՐՋՈՒՄ՝ «Ռոպէրդոսի Կրանժեօն Փարիզացոյ գիրսափորիչ վարպետիս ձեռամբ կազմեցաւ այս նոր գիրս եւ այս յիշատակարանս ի մեծն Հըռոմ ռ.շ.հ.թ.»:
1912 թվականին մեկ օրինակ գտնվելիս է եղել Հռոմի Bibliotheca vallicelliana-ում:
| ԳԱԼ «ՀԱ»« 1914« 18-22:
| ԾԱՆՈԹ.՝ Նկարագրությունը կատարված է Գր. Գալեմքյարյանի «Հռոմայ առաջին հայ տպագրութիւնը 1579-ին» հոդվածից, («Հանդէս ամս.»,1914, էջ 18-22), որտեղ ֆրանսիացի փորագրիչ Ռոբերտ Գրանժոնի պատրաստած հայերեն նոր տառերով մեկ էջի վրա կատարված այս փորձնական նմուշը համարում է Հռոմի առաջին հայկական տպագրություն:
Date:
1579
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
[Բացակա]
(1),
|
|
|
10.
|
Հին Հայաստան եւ իր դրացի երկրները /
Publication:
Թիֆլիս :
Ա.հ.,
. 1 թ. գունավոր քարտեզ;
, Մասշտաբը` 1։80.000;
Քարտեզը հրատարակվել է XIX դարի երկրորդ կեսին:
41x54 սմ.
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
|
|
11.
|
Հին Հայաստան եւ շրջակայ երկիրները /
by Գէորգ Մեսրոպ
Publication:
Կ. Պոլիս:
Ա.հ.,
. 1 թ. գունավոր քարտեզ;
, Մասշտաբը նշված չէ:
Քարտեզը հրատարակվել է XX դարի առաջին կեսին:
26x36 սմ.
Availability:
Items available:
National Library of Armenia
(1),
|
All site content, except where otherwise noted, is licensed under a